รัฐธรรมนูญเดนมาร์กมี #สว มั้ย? (ยาวนะคะ แต่แซ่บ)

บทความโดย Shinny Pimlapas Leekitcharoenphon

วันที่ 5 มิถุนายนของทุกปี เป็นวันหยุดที่เดนมาร์ก เพราะเป็นวันรัฐธรรมนูญคะ

เดนมาร์กเริ่มมีรัฐธรรมนูญเมื่อวันที่ 5 มิถุนายน ค.ศ. 1849 (สมัยรัชกาลที่ 3 แห่งสยาม) และเป็นวันที่เปลี่ยนการปกครองจาก absulte monarchy เป็น constitutional monarchy แต่ในช่วงแรกนั้นก็ไม่ได้เป็นประชาธิปไตยซักเท่าไร เพราะเกือบ 20% ของ สว แต่งตั้งโดยกษัตริย์เดนมาร์ก ที่เหลือแม้จะเลือกตั้ง แต่เลือกโดยชนชั้นสูง และบรรดาเจ้าสัวของประเทศ ส่วน สส ก็เลือกตั้งจากผู้ชายอายุ 25 ปีขึ้นไปที่มีที่ดินและไร้ซึ่งหนี้สินเท่านั้น พูดง่ายๆ คือผู้ชายชนชั้นกลางระดับสูงเท่านั้นที่เลือกตั้ง สส ได้ (Concept เดียวกับสามแสนเสียงคุณภาพอ่ะคะ)

ดังนั้นตั้งแต่เริ่มมีรัฐธรรมนูญ เดนมาร์กมีแต่พรรคฝ่ายขวาจัดครองสภามาตลอด จนกระทั่งช่วงปี 1870 – 1901 สส ในสภาจากพรรคฝ่ายซ้าย (Venstre ซึ่งปัจจุบันกลายเป็นพรรคกลางขวา) ขัดแย้งกับ สว เรื่องการพัฒนาประเทศไปเป็นรัฐสวัสดิการ ซึ่งแน่นอนทั้ง สส พรรครัฐบาล และ สว เป็นกลุ่มก้อนเดียวกัน เป็นฝ่ายขวาจัดเหมือนกัน นายกรัฐมนตรีจากพรรคขวาจัดจึงทำการระงับรัฐสภาและทำการออกกฎหมายด้วยตัวเองซึ่งได้รับการสนับสนุนจาก King Christian ที่ 9 (King คนนี้ก็โด่งดังคะ ได้ฉายาเป็น The father-in-law แห่งยุโรป เพราะลูกๆ ของเขาแต่งงานกับราชวงศ์มากมายในยุโรป หนึ่งในลูกสาวของเขาคือแม่ของ The last Czars แห่งรัซเซีย)

จนกระทั่งปี 1901 เป็นครั้งแรกของประเทศ พรรค progressive ที่สุดในยุคนั้นอย่าง Venstre ชนะการเลือกตั้งและตั้งรัฐบาลเสียงข้างมากได้ แต่รัฐธรรมนูญยังให้อำนาจ King ในการแต่งตั้งนายกรัฐมนตรีซึ่งเป็นใครก็ได้ ไม่จำเป็นต้องมาจากพรรคที่ชนะการเลือกตั้ง (แต่ในอดีต พรรคฝ่ายขวาจัดชนะตลอดไง ก็เลยแต่งตั้งตามผลเลือกตั้ง) แต่ King Christian ที่ 9 ก็ไม่ได้ใช้อำนาจแต่งตั้งพรรคฝ่ายขวาเป็นนายก กลับใช้อำนาจแต่งตั้งนายกจากพรรค Venstre เป็นนายรัฐมนตรีตามเจตจำนงของประชาชน ในปี 1901 เช่นกันก็มีการแก้รัฐธรรมนูญโดย King ยังมีอำนาจแต่งตั้งนายก แต่ไม่สามารถแต่งตั้งจากพรรคเสียงข้างน้อย

เดนมาร์กไม่ถือว่าเป็นประชาธิปไตย จนกระทั้งปี 1915 ซึ่งเป็นปีแรกที่ผู้หญิงเลือกตั้งได้ แต่ก็ยังมี สว อยู่ดี ซึ่ง 1/4 แต่งตั้งโดย สว ชุดก่อนหน้า 3/4 เลือกตั้งโดยประชาชนอายุตั้งแต่ 35 ในช่วงนั้นคนเลือกตั้งทั่วไปอายุอยู่ที่ 25 นั่นหมายความว่า สว ก็ยังมีแหล่งที่มาจากฝ่ายขวาจัดอยู่ดี สว เดนมาร์กไม่ได้มีอำนาจเลือกนายก แต่มีอำนาจพิจารณากฎหมาย และแน่นอนกฎหมายเปลี่ยนผ่านประเทศเป็นรัฐสวัสดิการ สว ไม่ยอมให้ผ่าน

ผ่านมาถึงปี 1933 (หนึ่งปีหลัง 2475 ในไทย) ถือว่าเป็นปีกำเนิดรัฐสวัสดิการของเดนมาร์ก การผ่านกฏหมายเปลี่ยนผ่านประเทศแบบนี้ได้ เกิดจากความร่วมมือกันระหว่าง สส จากสภาล่าง และ สว จากสภาสูง อ้าวแล้วเหล่า สว ฝ่ายขวาจัด ยอมได้อย่างไร ?

ปี 1929 เกิดภาวะเศรษฐกิจถดถอยทั่วโลก (the great depression) ส่งผลกระทบต่อยุโรปรวมทั้งเดนมาร์ก ทุกประเทศประสบปัญหาประชาชนยากจน พอถึงปี 1933 ที่เยอรมันนี ฮิตเลอร์เริ่มครองอำนาจ เดนมาร์กอยู่ในทางสามแพร่งว่าจะเป็นอะไร ฟาสซิสต์ (แบบอิตาลี) นาซี (แบบเยอรมันนี) หรือจะเป็นคอมมิวนิสต์​ เดนมาร์กมีจุดแข็งอย่างหนึ่งคือ ความสามารถในการประณีประณอม (Compromise) เดนมาร์กใช้วิธีนี้สร้างการประณีประณอม สมานฉันท์ในประเทศ ในสภา ระหว่างฝ่ายขวาจัดและฝ่ายก้าวหน้า เพื่อร่วมมือกัน แทนที่จะขัดแย้งกันแล้วประเทศอาจจะพังและตกไปอยู่ในหนึ่งในสามแพร่งที่ว่า และผลของการประณีประณอมนั้นก็คือ รัฐสวัสดิการ นั่นเอง

สุดท้ายในปี 1953 มีการแก้รัฐธรรมนูญอีกครั้งและเป็นครั้งล่าสุด โดยยุบสภาสูง และสว รวมทั้งให้ ชายหรือหญิง เป็นประมุขของประเทศได้ คือมี King หรือ Queen ได้

*รูปในโพสต์คือ รัฐสภาเดนมาร์ก มีรูปปั้น King Frederik ที่ 7 เป็นกษัตริย์ที่ยอมให้เดนมาร์กมีรัฐธรรมนูญ