โดย ชาย วีรพล

ในโลกที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน ความไว้วางใจ (trust) กลายเป็นปัจจัยสำคัญที่สุด ที่จะกำหนดความมั่นคงและการพัฒนาของสังคมมนุษย์

ความไว้วางใจซึ่งกันและกัน กำลังลดลง

รายงาน Edelman Trust Barometer 2025 เผยให้เห็นแนวโน้มสำคัญเกี่ยวกับ “ความไว้วางใจ” ซึ่งเป็นรากฐานของสังคม ไม่ว่าจะเป็นรัฐบาล ธุรกิจ สื่อ หรือภาคประชาสังคม กำลังเสื่อมลง

การสำรวจครั้งนี้จัดทำขึ้นใน 28 ประเทศ โดยมีผู้ตอบแบบสอบถามรวม 33,000 คน และพบว่า

รัฐบาล – ความเชื่อมั่นที่สั่นคลอน

ประชาชนในหลายประเทศเริ่มไม่ไว้วางใจรัฐบาล เนื่องจากปัญหาคอร์รัปชัน ค่าครองชีพที่สูงขึ้น และการให้บริการสาธารณะที่ล่าช้า อย่างไรก็ตามในรายงานได้แนะนำว่า รัฐบาลสามารถฟื้นความไว้วางใจได้ด้วยความโปร่งใสและการให้ประชาชนมีส่วนร่วม

สื่อ – วิกฤตความน่าเชื่อถือ

ข้อมูลข่าวสารล้นหลามและข่าวปลอมทำให้ประชาชนไม่มั่นใจในสื่ออีกต่อไป สื่อจึงต้องให้ความสำคัญกับความโปร่งใสและการตรวจสอบข้อเท็จจริง

บุคคล – ที่พึ่งทางใจ

ตอนนี้คนเริ่มให้ความไว้วางใจบุคคลใกล้ตัวมากกว่าสถาบันขนาดใหญ่ เครือข่ายความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นจะช่วยให้พวกเขารู้สึกมั่นคงได้ในสังคมที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

ธุรกิจ – กลายเป็นเสาหลัก?

สิ่งที่น่าสนใจคือ ธุรกิจกลับกลายเป็นสถาบันที่ได้รับความไว้วางใจมากที่สุด เพราะแสดงบทบาทสำคัญในการแก้ปัญหาสังคม เช่น สิ่งแวดล้อม ความเหลื่อมล้ำ และธรรมาภิบาล

ธุรกิจ – ช่วยสังคม(อยู่ใช่ไหม)

หรือแค่สร้างภาพลักษณ์?

ธุรกิจหลายแห่งให้ความสำคัญกับ ESG (สิ่งแวดล้อม สังคม และธรรมาภิบาล) แต่บางครั้งอาจเป็นเพียงการตลาดเพื่อสร้างภาพลักษณ์ ที่เรารู้จักกันคือ Greenwashing หรือ Woke-washing ตัวอย่างเช่น

บริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่ที่ส่งเสริมความยั่งยืน แต่ยังคงสนับสนุนการขุดเหมืองแร่หายาก

หรือ โซเชียลมีเดีย ที่อ้างว่าช่วยเชื่อมโยงผู้คน แต่กลับสร้างอัลกอริธึมที่ส่งเสริมความแตกแยกทางสังคม?

ภาวะที่กลืนไม่เข้าคายไม่ออกทางสังคม

ผู้คนถูกเชื่อมโยงด้วย โซเชียลมีเดีย กันอยู่หรือไม่?

เราอยากแนะนำ สารคดี The Social Dilemma ที่สะท้อนให้เห็นว่าธุรกิจเทคโนโลยีหลายๆอย่าง อาจไม่ได้เป็น “เสาหลักแห่งความไว้วางใจ” อย่างที่รายงานชี้ให้เห็น แต่เป็นองค์กรที่มีอิทธิพลต่อความคิดของผู้คน “เพื่อเพิ่มกำไร”

หนึ่งในตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ แพลตฟอร์มโซเชียลมีเดีย ซึ่งได้รับความไว้วางใจจากผู้ใช้จำนวนมาก แต่เบื้องหลังก็เต็มไปด้วยปัญหาด้านจริยธรรม

• การออกแบบอัลกอริธึมเพื่อเพิ่มการมีส่วนร่วม โดยไม่สนว่าข้อมูลที่แพร่กระจายจะเป็นข่าวปลอมหรือกระตุ้นความขัดแย้ง
• การใช้ข้อมูลผู้ใช้เพื่อประโยชน์ทางธุรกิจโดยไม่คำนึงถึงความเป็นส่วนตัว
• การสร้าง “Echo Chamber” ที่ทำให้ผู้คนรับข้อมูลแบบเดิมซ้ำๆ และเกิดความสุดโต่งทางความคิด

แม้ว่า The Social Dilemma จะชี้ให้เห็นปัญหาของโซเชียลมีเดียในปัจจุบัน แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า เรายังต้องการเครื่องมือสื่อสารในยุคดิจิทัล แต่ต้องเป็นแพลตฟอร์มที่ออกแบบมาให้ต้องเคารพความเป็นส่วนตัว ลดการเสพติด และไม่ขับเคลื่อนด้วยผลกำไรจากข้อมูลของผู้ใช้เป็นหลัก

แต่แพลตฟอร์มแบบนี้จะมีไหม?

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้โซเชียล และการผลักดันตัวเองให้มีทางเลือกที่ดีกว่า อาจเป็นก้าวที่สำคัญในการสร้างเครื่องมือสื่อสารที่ไม่ทำร้ายเราเองในระยะยาว

มองไปข้างหน้า

ความไว้วางใจที่แท้จริงต้องมาพร้อมกับ ความรับผิดชอบ ไม่ใช่แค่ความสามารถในการสร้าผลประโยชน์หรือการสื่อสารที่ดี

หากองค์กร บุคคลและสถาบันต้องการเป็นที่พึ่งแห่งความไว้วางใจจริงๆ พวกเขาต้องแสดงให้เห็นถึงความจริงใจ ไม่ใช่เพียงการสร้างภาพลักษณ์ที่ดูดีเพื่อเพิ่มผลประโยชน์ของตนเอง

ส่วนพวกเราที่กำลังอยู่ในสังคมที่ก้าวสู่ยุคดิจิตอลแบบเต็มตัว คงต้องมีสติ ตั้งคำถาม หาคำตอบว่าข้อมูลที่เราได้รับมา และ “ความไว้วางใจ” หรือ ‘ความไม่ไว้วางใจ” ที่ให้กลับไปนั้น เกิดขึ้นเพราะพวกเขาอาสามาสร้างประโยชน์ หรือเพราะพวกเขากำลังควบคุมการรับรู้ของสังคมอยู่หรือป่าว?

ทางออกอย่างเร็ว?

ต้องสื่อสารกัน การเปิดพื้นที่พูดคุยโดยไม่ต้องผ่านการโพสต์บนสื่อโซเชียล การกลับมาอ่านวรรณกรรม การแลกเปลี่ยนมุมมองกับผู้คนต่างความเห็น อาจเป็นวิธีการลดการถูกคัดกรองจากกลไกที่เรามองไม่เห็น “ลงได้บ้าง” ในยุคเปลี่ยนผ่านนี้

---

Edelman Trust Barometer 2025

รายงาน Edelman Trust Barometer 2025 ซึ่งเป็นการสำรวจความเชื่อมั่นประจำปีครั้งที่ 25 ของ Edelman ได้เผยแพร่ผลการศึกษาล่าสุดเกี่ยวกับระดับความเชื่อมั่นในสถาบันต่าง ๆ ทั่วโลก การสำรวจนี้ดำเนินการผ่านการสัมภาษณ์ออนไลน์ความยาว 30 นาที ระหว่างวันที่ 25 ตุลาคม ถึง 16 พฤศจิกายน 2024 โดยมีผู้เข้าร่วมทั้งหมด 33,000 คน จาก 28 ประเทศ

ประเด็นสำคัญจากรายงาน:

• ความไม่พอใจที่เพิ่มขึ้น: รายงานพบว่ามีความไม่พอใจต่อรัฐบาล ธุรกิจ และกลุ่มคนร่ำรวยเพิ่มขึ้นอย่างมาก นอกจากนี้ ยังพบว่าผู้คนยอมรับการใช้ความรุนแรงและการแพร่กระจายข้อมูลที่ผิดเป็นเครื่องมือในการเปลี่ยนแปลง
• ความเชื่อมั่นที่ลดลงในประเทศเศรษฐกิจหลัก: ในประเทศที่มีเศรษฐกิจขนาดใหญ่ ความเชื่อมั่นในสถาบันต่าง ๆ ลดลงอย่างมีนัยสำคัญ ซึ่งสะท้อนถึงความกังวลของประชาชนต่อการดำเนินงานของสถาบันเหล่านี้
• การยอมรับการใช้ความรุนแรงและการแพร่ข้อมูลที่ผิด: มีการยอมรับเพิ่มขึ้นว่าการใช้ความรุนแรงและการแพร่กระจายข้อมูลที่ผิดเป็นวิธีการที่ถูกต้องในการบรรลุเป้าหมาย ซึ่งเป็นแนวโน้มที่น่ากังวลสำหรับสังคม

แนะนำสารคดี: The Social Dilemma – อันตรายที่ซ่อนอยู่ในโซเชียลมีเดีย

สารคดี The Social Dilemma เป็นภาพยนตร์สารคดีจาก Netflix ที่เปิดเผยด้านมืดของโซเชียลมีเดีย และผลกระทบที่มันมีต่อสังคมของเรา ผลงานกำกับของ Jeff Orlowski ผู้กำกับรางวัล Emmy Award นำเสนอเนื้อเรื่องผ่านอดีตผู้บริหารและวิศวกรจากบริษัทเทคโนโลยีชั้นนำ เช่น Google, Facebook, Twitter และ Instagram

สารคดีนี้เปิดโปงว่าโซเชียลมีเดียไม่ได้เป็นแค่เครื่องมือสื่อสาร แต่เป็นแพลตฟอร์มที่ออกแบบมาเพื่อดึงดูดและควบคุมพฤติกรรมของผู้ใช้ผ่านอัลกอริธึมอัจฉริยะ เป้าหมายหลักของแพลตฟอร์มคือการสร้างผลกำไรที่เกิดจากการใช้งานระบบของผู้เป็นสมาชิก

---

เกี่ยวกับผู้เขียน

ชาย ในระบบโรงเรียน เขาศึกษามาทางด้านวิศวกรรมโยธา มีประสบการณ์ด้านวิชาการเกี่ยวกับน้ำและสภาพอากาศ เขาก้าวเข้าสู่วงการ Startup มีความสนใจในการขับเคลื่อนภาคประชาชน โดยมองผ่านด้าน non-technical เช่น ศิลปะ ประวัติศาสตร์ และการเมือง เขายังมีโอกาสคลุกคลีกับศิลปินที่มีความหลากหลายและมุมมองที่แตกต่าง ทำให้เขาได้เรียนรู้และเปิดรับแนวคิดใหม่ๆ เกี่ยวกับโลก

ปัจจุบันเขาทำงานในด้าน IoT และการบริหารจัดการพลังงาน